13th | เดอะ เธอร์ทีน

หนังสารคดีเรื่องนี้ได้เข้าชิงออสการ์สารคดียอดเยี่ยม รู้แค่ว่าเป็นสารคดีตั้งคำถามว่าทำไมอเมริกาถึงมีนักโทษในเรือนจำมากกว่าสองล้านคน แต่พอได้ดูจริง ๆ รายละเอียดมันลงลึกไปไกลมากถึงรากเหง้าปัญหาตั้งแต่สมัยเลิกทาสเลยทีเดียว ซึ่งปัญหาหลักเลยคือการเหยียดผิวที่ส่งต่อมาจากรุ่นสู่รุ่น แล้วยกระดับขึ้นเป็นการเมืองระดับชาติ ขยายวงจนเรือนจำกลายเป็นแหล่งรายได้กำไรดีงาม ทำให้การออกกฎหมายต้องส่งผู้กระทำความผิดเข้าเรือนจำเรื่อย ๆ เพื่อไม่ให้แหล่งทำเงินมันหายไป
.
แน่นอนว่า 13th ถือเป็นเรื่องแปลกใหม่สำหรับเรา เพราะเราไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่าที่อเมริกาจะมีนักโทษมากขนาดนั้น นึกภาพง่าย ๆ ว่ามีประชากรแค่ 5% ของโลก แต่นักโทษกลับมีมากถึง 25% ของนักโทษในโลก จะบอกว่าสังคมอเมริกันมีแต่คนทำผิดกฎหมายก็ไม่ถูกเสียทีเดียว เพราะบางทีความผิดเล็กน้อยเช่นการทำผิดอาญาครั้งแรกโดยมีโคเคนในครอบครองกลับต้องจำคุก 16 ปีโดยไม่ได้ลดหย่อนโทษ แล้วยิ่งหลาย ๆ อย่างมันถูกปลูกฝังทัศนคติให้เกิดการเหยียดผิวผ่านความกลัวและเราได้เห็นความอยุติธรรมที่ตำรวจปฏิบัติต่อคนผิวดำในทุกยุคทุกสมัย จึงยิ่งเห็นภาพชัดเจนขึ้นว่าทำไมอเมริกาถึงต้องมีนักโทษในเรือนจำมากมายขนาดนั้น